Kto chciałby uchylić rąbka historii, powinien wybrać się na przechadzkę szlakiem pilskich zabytków. Przetrwały do naszych czasów niektóre świątynie, wśród nich neogotycki kościół św. Stanisława Kostki z końca XIX w., neobarokowy kościół św. Rodziny na zachodnim brzegu Gwdy, a także niezwykle ciekawy pod względem architektonicznym kościół św. Antoniego z Padwy. Warto przespacerować się nielicznymi już dziś ulicami ze starą zabudową, aby przyjrzeć się kamienicom z przełomu XIX i XX stulecia. Obowiązkowo trzeba także odwiedzić dom Stanisława Staszica, w którym mieści się muzeum jego imienia.

Kościół p.w. św. Stanisław Kostki (ul. Browarna 13) - położony w centrum miasta, na wschodnim brzegu rzeki Gwdy jest najstarszym, zachowanym obiektem sakralnym w Pile. Kościół wybudowano w stylu neogotyckim, w latach 1895-96, staraniem gminy ewangelickiej. W górnej części jego okien zachowały się charakterystyczne witrażowe rozety.

Kościół p.w. św. Antoniego Padewskiego (ul. Ludowa 10) - zbudowany w latach 1929-1930 wg projektu architekta Hansa Herkommera ze szkoły Bauhaus. Obiekt swoim katakumbowym wnętrzem oraz uproszczoną nowatorską formą architektoniczną, przypominającą wyglądem wczesny styl romański, nawiązuje do wiodącego w latach 30-tych stylu awangardowego budownictwa sakralnego. Kościół słynie z największego w Europie, drewnianego krucyfiksu, wykonanego z jednego kawałka drewna, o wysokości 7 m. Ściany we wnętrzu ozdobione są ciekawymi malowidłami, przedstawiającymi poszczególne sceny Drogi Krzyżowej. W przedsionku znajduje się tablica upamiętniająca Polaków, którzy zginęli w czasie II wojny światowej. Obszerna plebania Domu Zakonnego oraz stylowe krużganki wraz z dziedzińcem, tworzą w całości ciekawy architektonicznie kompleks zabudowy klasztornej.

Kościół p.w. świętej Rodziny (ul. Jana Bosko 1) neobarokowy, zbudowany w latach 1912-15, trójnawowy, ze sklepieniami kolebkowymi, zdobionymi malowidłami utrzymanymi w stylu barokowym, przedstawiającymi sceny z życia Świętej Rodziny. Nad fasadą kościoła z interesującym portalem górują dwie wieże, zwieńczone hełmami z latarniami.

Muzeum Okręgowe (ul. Browarna 7) – gromadzi obiekty z przeszłości miasta i okolic, organizuje wystawy. Stała ekspozycja obejmuje wyposażenie wnętrz mieszczańskich od l połowy XVII w. do l połowy wieku XX. Prowadzi również działalność wydawniczą i organizuje badania archeologiczne. Mieści się w willi włoskiej - siedzibie przedwojennego Konsulatu RP.

Muzeum Stanisława Staszica (ul. Browarna 18) niewielki, skromny domek, w którym prawdopodobnie urodził się w roku 1755 ks. Stanisław Staszic - wybitny mąż stanu, polityk i uczony. Budynek zniszczony w wyniku drugiej wojny światowej, odbudowany po wojnie, obecny kształt, zbliżony do pierwotnego, otrzymał w roku 1986.W muzeum znajduje się ekspozycja pamiątek związanych z Jego życiem i wieloraką działalnością publiczną, zbiór Jego książek i ich tłumaczeń oraz mebli i obrazów z epoki. Muzeum prowadzi ożywioną pracę naukową, edukacyjną i wystawienniczą.