Ten najbardziej znany pilanin urodził się w 1755 r. Po święceniach kapłańskich studiował w Paryżu. W 1782 r. uzyskał doktorat obojga praw w Akademii Zamojskiej. Wiele podróżował po Europie. W czasach sejmu Czteroletniego działacz obozu reform. Po rozbiorach poświęcił się pracy na rzecz rozwoju gospodarczego ziem polskich.

Na przełomie XVIII i XIX w. badał Karpaty, czego efektem było dzieło . "O ziemiorództwie Karpatów...". Był twórcą jednej z pierwszych map geologicznych na świecie. Dzięki jego staraniom utworzono Szkołę Akademiczno - Gómicząw Kielcach i Szkołę Główną Warszawską- przyszły Uniwersytet Warszawski.

Od 1800 r. był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk, a po ośmiu latach został jego prezesem. Ufundował jego siedzibę w Warszawie (Pałac Staszica). W roku 1824 objął tekę ministra stanu.

W postępowaniu, jak i w ideach głoszonych w swych dziełach kierował się głębokim patriotyzmem i współczuciem dla ubogich. Cały swój majątek polecił przekazać po śmierci na cele społeczne.

Zmarł 20 stycznia 1826 r. w Warszawie.

Władze miasta oraz mieszkańcy pamiętają o tym wybitnym Polaku. Budynek, w którym przyszedł na świat (mieszczący się przy ulicy Browarnej), został przekształcony w Muzeum Stanisława Staszica. Muzeum jest dzisiaj instytucją gromadzącą, opracowującą i przechowującą dobra kultury związane bezpośrednio lub pośrednio z osobą Staszica. W mieście znajduje się Plac Staszica, jego imię nosi Zespół Szkół Zawodowych oraz Państwowa Wyższa Szkołą Zawodowa, w parku Stanisława Staszica stoi jego popiersie, a nad rzeką Gwdą pomnik.