Przeszłość miasta i regionu utrwalają dwa pilskie muzea, oba usytuowane przy ul. Browarnej: Muzeum Stanisława Staszica i Muzeum Okręgowe. „Staszicówka", jak sama nazwa wskazuje, zajmuje się przede wszystkim popularyzacją dorobku ks. Stanisława Staszica.

Muzeum Okręgowe prezentuje obszerne kolekcje sprzętów, rękodzieła, militariów i dzieł sztuki z różnych epok. Oba muzea urządzają cykle wystaw czasowych, organizują seminaria, sympozja i konferencje tematycznie związane z dziejami Piły i regionu. Dzięki temu z mroków przeszłości można wydobyć coraz pełniejszą wiedzę o wielowiekowej koegzystencji trzech kultur, religii i narodów, które współtworzyły dramatyczne dzieje miasta nad Gwdą.

Paletę atrakcyjnych propozycji kulturalnych dla mieszkańców i gości Piły dopełniają oferty Regionalnego Centrum Kultury-Fabryka Emocji, Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej, Młodzieżowego Domu Kultury, Biura Wystaw Artystycznych, spółdzielczych ośrodków kultury i szkół wszystkich szczebli. Ten bogaty, zróżnicowany pakiet „produktów kulturalnych" adresowany jest do wszystkich kategorii wiekowych, choć jego najbardziej aktywnym i chłonnym odbiorcą jest młodzież. Piła jest bowiem największym w północnej Wielkopolsce ośrodkiem edukacji na wszystkich poziomach kształcenia. W Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej, w prywatnej Wyższej Szkole Gospodarki oraz w filii poznańskiego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza studiuje ponad cztery tysięcy młodych ludzi. To najcenniejszy kapitał miasta nad Gwdą i jego największa nadzieja.